សុវិជ្ជា

សុវិជ្ជា

ថី ឆ-គិមហាក់ ជាអ្នកត្រួតត្រារាជការខ្សែលួស

នៅស្រុកមោងឫស្សី

រៀបរៀង

សុវិជ្ជានេះ	ខ្ញុំទើបនឹងរិះ	គិតជាបឋម
តែងជាពាក្យបួន	ជួនពុំឧត្តម	អ្នកប្រាជ្ញចាស់ទុំ
	កុំបីនិន្ទា ។
ខ្ញុំបាទសូមរៀប	តែងតាមរបៀប	ពីសុវិជ្ជា
គឺវិជ្ជាល្អ	ក្រៃក្រមហិមា	ឈ្នះអស់មារា
	តិរេកច្រើនពេក ។
នរូឯណា	ស្អប់ខ្ពើមទុក្ខា	កើតក្នុងភពត្រៃ
ចង់ធ្វើឲ្យប្រាស	និរាសចង្រៃ	ត្រូវគិតកែខៃ
	រៀនសីល្បសាស្ត្រ ។
រៀនសុវិជ្ជា	រិទ្ធីសំភារ	ភ្លឺផ្លេកស្អាងស្អាត
ជនត្រូវប្រាថ្នា	មិនត្រូវប្រមាទ	ត្រូវឆ្លៀតសង្វាត
	ស្វែងយកឲ្យបាន ។
បើមិនខំរក	ទុក្ខនឹងចូលមក	ជ្រៀតជ្រកក្នុងប្រាណ
ញាប់ញ័ររន្ធត់	ស្លុតចិត្តឥតក្សាន្ត	ដាច់ក្តីរាប់អាន
	សន្តានមើលងាយ ។
នាទីប្រជុំ	បណ្ឌិតតូចធំ	ខ្លៅពុំពណ្ណរាយ
ដូចជាសត្វក្អែក	ខ្មៅហួសនិយាយ	កណ្តាលហ្វូងនាយ
	បក្សាហង្សសត្វ ។
រីព្រះសុរិយា	រស្មីជ្រះថ្លា	អាកាសឆ្វៀលឆ្វាត់
ពុំស្មើវិជ្ជា	ភ្លឺគ្មានចេះបាត់	ពុំចេះរសាត់
	អាប់ឱនទៅណា ។
អស់ទ្រព្យសម្បត្តិ	ជួនកាលប្រែខ្ចាត់	វិនាសអសារ
វិជ្ជានេះឯង	តែងជាប់កាយា	ចោរនឹងប្រាថ្នា
	លួចលាក់ពុំបាន ។
អាវុធនានា	សឹងចាញ់រិទ្ធា	វិជ្ជាកល្យាណ
មុតលើសព្រះខាន់	ពេជ្រនីលសូរ្យកាន្ត	សស្ត្រាប៉ុន្មាន
	ពុំស្មើឡើយនៃ ។
វិជ្ជាឲ្យមាន	សម្បត្តិធនធាន	មាសប្រាក់ទីទៃ
ទាសីទាសា	សួនច្បារប្រពៃ	ឲ្យមានជោគជ័យ
	ល្បីសព្វទិសា ។
វិជ្ជាឲ្យមិត្ត	ឲ្យញាតិរឹងរឹត	ស្រឡាញ់ស្នេហា
ឲ្យយសថ្កុំថ្កើង	រុងរឿងសក្តា	វិជ្ជាក្លៀវក្លា
	ការពារអកុសល ។
វិជ្ជាឲ្យសុខ	គ្មានព្រួយវិតក្ក	ទុក្ខពុំហ៊ានពាល់
ធ្វើឲ្យចិន្តា	ជ្រះថ្លាពេកសល់	វិជ្ជាតម្កល់
	ក្តីសុខក្នុងកាយ ។
បុរីឯណា	មានពួកបណ្តា	រាស្រ្តច្រើនប្រាជ្ញប្រាយ
បុរីនោះឯង	រែងល្បីសព្វសាយ	នគរទាំងឡាយ
	ខ្លបខ្លាចតេជដៃ ។
បិតាមាតា	បើបានបុត្រា	ឆ្លាតវិជ្ជាក្រៃ
លោកសឹងសសើរ	ដំណើរបុត្តថ្លៃ	ដោយបុណ្យនិស្ស័យ
	ទ័យាក្សេមក្សាន្ត ។
វិជ្ជាជាគុណ	ឲ្យអស់មហាជន	គន់គិតគ្រប់ប្រាណ
សម្គាល់ទៅខុស	ទាបខ្ពស់ប៉ុន្មាន	ឲ្យយល់សណ្ឋាន
	សន្តានពាលខ្លៅ ។
ឲ្យស្គាល់តូចធំ	ស្គាល់ក្មេងចាស់ទុំ	ដឹងត្រជាក់ក្តៅ
ឲ្យស្គាល់ធ្ងន់ស្រាល	ដុតអាលឆ្អិនឆ្អៅ	ស្គាល់ទីក្នុងក្រៅ
	ស្គាល់ហៅក្រាសស្តើង ។
បានបុណ្យកាលណា	ឲ្យដឹងខ្លួនថា	មិនត្រូវតម្លើង
ត្រូវតែបន្ទាប	សុភាពទើបថ្កើង	មិនត្រូវឲ្យឆ្មើង
	យើងគេនិន្ទា ។
ឲ្យចេះរក្សា	ឲ្យចេះខាំងខា	ប្រឹងប្រែងការពារ
កេរ្តិ៍អាពុកម្តាយ	សាយសព្វនានា	ឲ្យបាននាមា
	ក្រអូបលប់ផ្កា ។
ឲ្យចេះតបស្នង	មិនឲ្យកន្លង	គុណគ្រូអាចារ្យ
ឲ្យចេះអភិវាទ	មាតាបិតា	ស្រឡាញ់ស្នេហា
	រក្សារួមរក្ស ។
បើចង់ធ្វើឈ្មួញ	តុបតែងជំនួញ	លក់ដូរបណ្តាក់
វិជ្ជាឲ្យស្គាល់	យល់ការជ្រៅរាក់	ឋានពពួកអ្នក
	ពាណិជរាល់គ្នា ។
វិជ្ជាចង្អុល	ប្រឹងខំពន្យល់	បង្ហាញមាគ៌ា
ដឹកនាំទំនិញ	ចេញចូលនាវា	ឲ្យកើតលាភា
	អនេកឱភាស ។
ពាណិជមួយ ៗ	ឲ្យចេះមានព្រួយ	រិះរកប្រាក់មាស
កុំឆកុំឆក់	កុហកអស់រាស្រ្ត	សូវឲ្យវិនាស
	ជាជាងលួចគេ ។
ឲ្យចេះសំដី	កាន់ជនប្រុសស្រី	វៃវេះរិះរេ
ឲ្យជនផងស្ងួន	ដូចកូននិងមេ	នោះឯងទើបគេ
	ជួយទិញជួយដូរ ។
ធ្វើចិត្តឲ្យត្រង់	រសធម៌កុំបង់	កុំកំណាញ់ស្មូ
ជនជាតិអប្បលក្ខណ៍	ចិត្តស្មគ្រអាសូរ	ករុណាឲ្យផូរ
	ផង់រាល់វេលា ។
វិជ្ជាឲ្យស្គាល់	ឲ្យកោតខ្លាចដល់	អង្គព្រះពុទ្ធា
បរមសាស្តា	ទេវតាយក្សមារ	ឲ្យខំបូជា
	វន្ទាសព្វថ្ងៃ ។
ឲ្យស្គាល់មេត្តា	ឧត្តមសាក្យា	មុនីចរណៃ
លុបលើសសត្វផង	កន្លងភពត្រៃ	ជនមាននិស្ស័យ
	ក្រេបរសពុំខាន ។
ឲ្យស្គាល់ព្រះធម៌	ប្រកបដោយពណ៌	ភ្លឺជាងសុរិឆាន
មរណជរា	ព្យាធិប៉ុន្មាន	និរាសទៅបាន
	អមតបុរី ។
ឲ្យស្គាល់ព្រះសង្ឃ	ផុតដាច់ចំណង់	ត្រេកកាមលោកិយ
តណ្ហាស្ងប់ស្ងាត់	បង់បាត់រស្មី	គួរជនប្រុសស្រី
	អើពើធ្វើទាន ។
ព្រះសង្ឃដូចស្រៃ	ជាប់ដីឥតល្ហែ	លូតលាស់ធនធាន
ឲ្យផលឧត្តម	ស្តុកស្តមក្រមាន	ចេះញ៉ាំងអស់ទាន
	ឲ្យរីករាយដាស់ ។
វិជ្ជាឲ្យដឹង	ឲ្យជនប្រុងប្រឹង	ធ្វើតាមពុទ្ធសាសន៍
វចនៈប្រសើរ	ជាតិប្រហើរណាស់	ឲ្យអស់ក្មេងចាស់
	សង្វាតសិក្សា ។
ឲ្យខំធ្វើបុណ្យ	មិនឲ្យទូរជន	កំណាញ់ឫស្យា
កុសលតូចធំ	តោងខំប្រវារ	យកមកប្រើការ
	បណ្តេញលោភោ ។
វិជ្ជាជួយឆ្លុះ	ឲ្យដឹងថាខុស	ទោសនោះជ្រងោ
ដែលកើតឡើងហើយ	អ្នកកើយសន្ធោ	ដូចភ្លើងនៅរោ-
	រពនរកណា ។
ឲ្យចេះពិតពិល	ឲ្យខំរមិល	សម្គាល់តណ្ហា
តែងបង្វឹកចិត្ត	ឲ្យស្នឹទ្ធប្រាថ្នា	នាំកើតសោកា
	ឱរាផ្សាក្តៅ ។
លោភៈវាយដំ	ឈឺឈួលអួលក្រំ	ដំណំហ្មងសៅ
ញាំញីដួងចិត្ត	ប្រព្រឹត្តការខ្លៅ	លោភប្រដៅ
	ឲ្យចង់តែបាន ។
បានហើយចង់ទៀត	ឱរាចង្អៀត	ស្ទើរប្រេះពីប្រាណ
ហឫទ័យកង្វល់	សល់សែនរំខាន	ក្នុងខន្ធសន្តាន
	ពីព្រោះប្រាថ្នា ។
វិជ្ជាពន្យល់	ឲ្យចេះតទល់	សម្លាប់តណ្ហា
ឲ្យបរិច្ចាគទាន	ឲ្យគ្រឿងសស្រ្តា	មកផ្ចាញ់ចេស្តា
	តណ្ហាអប្រិយ ។
វិជ្ជាពញ្ញាក់	ធ្វើឲ្យសត្វភ្ញាក់	រាល់រូបប្រុស្រី
ដឹងគិតទៅថា	លោកាទាំងបី	ទោសអប្រិយ
	ដុះមីត្រៀបត្រា ។
គួរឲ្យប្រយ័ត្ន	គួរខំកម្ចាត់	បំបាត់ទោសា
នាំកាយឲ្យព្រួយ	រលួយចិន្តា	ខុសនឹងរាជការ
	ខាតទ្រព្យសម្បត្តិ ។
វិជ្ជាឲ្យដឹង	បើចង់បាត់ខឹង	ឲ្យកាន់សីលថ្វាត់
សីលប្រាំប្រាំបី	ប្រយោជន៍ច្រើនក្តាត់	សីលអាចនាំសត្វ
	កាត់រកនិព្វាន ។
សីលជាឧបោសថ	ពូកែចំហុត	រកអ្វីស្មើគ្មាន
វិជ្ជាញ៉ាំងជន	ឲ្យធន់សូត្ររៀន	សីលជាប្រធាន
	នាំក្តីសុខា ។
វិជ្ជាបង្អើល	ឲ្យជនផ្អូកផ្អើល	បារម្ភចិន្តា
ថាបាបមួយមាំ	សម្បើមណាស់សា	គឺតួមោហា
	វង្វេងងងឹត ។
ឃើញតូចថាធំ	ឃើញរាយថាដុំ	ឃើញឆ្ងាយថាជិត
គុណថាជាទោស	សត្រូវថាមិត្ត	ជនអើយគួរគិត
	អាសូរអាត្មា ។
មើលមានវិជ្ជា	យកមកភាវនា	ពិឃាដមោហា
ចោរកាចពន្លិច	តែងដិតរូបា	កាន់ទុក្ខសោកា
	មហាច្រើនសល់ ។
ភាវនាជាថ្នាំ	សម្រាប់ដុសត្រា	មើលឧបាយកល
វង្វេងកើតហើយ	អ្នកអើយកុំឆ្ងល់	យកភាវនាផ្តល់
	ផ្តាច់តួមោហា ។
ហៃសប្បុរស	ចូលចេះលោតផ្លោះ	ឲ្យចាកចេញណា
ពីមេបាបបី	ស្តេចចោរក្លៀវក្លា	ទើបឃើញអមតា
	និព្វានពណ្ណរាយ ។
ចូលខំប្រព្រឹត្ត	ចិញ្ចឹមជីវិត	ឲ្យល្អព្រោងព្រាយ
តាមធម៌សុចរិត	កុំឲ្យបាបលាយ	នាំឲ្យរាយមាយ
	អាប់ឱនសិរី ។
ឲ្យត្រាប់ពួកឃ្មុំ	គំនិតរម្យទម	លើសលើបក្សី
ព្រឹកឡើងកាលណា	ចូលកាន់រុក្ខី	ក្រេបរសពិសី
	បុប្ផាទាំងឡាយ ។
ដូចជាបណ្ឌិត	ប្រកបគំនិត	យល់ការវែងឆ្ងាយ
ចេះប្រឹងស្វែងរក	វត្ថុឆើតឆាយ	ពុំដែលមានណាយ
	រសាយទ័យា ។
កុំត្រាប់ពួករុយ	មារយាទទុយមុយ	អាក្រក់មហិមា
ព្រឹកព្រាងស្វាងថ្វាត់	ត្រេចកាត់ម្នីម្នា	រករោមអស់លា-
	មកស្អុយជាប់ដាស់ ។
សត្វរុយប្រៀបដូច	បុគ្គលពាលខូច	ប្រាថ្នាកម្មក្រាស់
មិនស្គាល់រសពិត	ភាសិតពុទ្ធសាសន៍	នាំខ្លួនឲ្យប្រាស
	និរាសក្តីសុខ ។
សប្បុរសគប្បី	ស្គាល់ជាតិលោកិយ	ច្រើនកាមវិតក្ក
កិលេសអប់រំ	នាំកាយអផ្សុក	ពុំបានស្រណុក
	ក្នុងលោកនេះណា ។
គួរខំវេះវាង	បញ្ញាឲ្យឃ្លាង	ចេះធ្វើរូបា
កុំឲ្យដេកត្រាំ	ក្នុងកាមតណ្ហា	ឲ្យខំសិក្សា
	អដ្ឋង្គិកមគ្គ ។
រីផ្កាបទុម	ពីដោរភិរម្យ	បរិបូណ៌នរលក្ខណ៍
កើតអំពីភក់	បឹងត្លុកជ្រៅរាក់	តែពុំចេះស្មគ្រ
	នឹងសង្ខារខ្លួន ។
ប្រឹងដុះលូតលាស់	រសាយចេញអស់	ល្បាត់ធំធួន
ផុតទឹកកាលណា	បុប្ផាក្លាយខ្លួន	ខ្លឹននោះគួរស្ងួន
	ដល់ជននានា ។
នេះដូចសប្បុរស	ចង់តែរដោះ	ពីកិលេសមារ
ប្រឹងខំធ្វើទាន	មានសីលភាវនា	តាមផ្លូវពុទ្ធា-
	នុញ្ញាតវិសេស ។
កុំធ្វើតាមជ្រូក	យកភក់ធ្វើពូក	ដេកធ្វើក្រអេះ
បានបាយភោក្តា	ថាខ្លួនវិសេស	ចេះតែប្រហែស
	មិនគិតតទៅ ។
រូបជាប់ក្នុងទ្រុង	របងជង្រ្គង់	ធំ ៗ សន្ធៅ
ពុំដែលចង់ចេញ	ចាកទីលំនៅ	ភក់ច្រើនយ៉ាងជ្រៅ
	នៅស៊ូតែទ្រាំ ។
មិនដឹងខ្លួនថា	បន្តិចទៀតណា	ខ្លួននឹងសោយកម្ម
គេនឹងសម្លាប់	សាច់សាប់ចញ្ច្រាំ	យកមកស្ងោរដាំ
	ប្រលាក់ញាំឆា ។
ជ្រូកដូចពាលខ្លៅ	ចិត្តអាក្រក់ខ្មៅ	អាប់ឥតប្រាជ្ញា
ហឫទ័យប្រតិព័ទ្ធ	នឹងវដ្ដសង្សារ	ថាគ្មានឋានណា
	ប្រសើរជាងបាន ។
ជនអើយសូមគិត	សូមជួយពិនិត្យ	ពាក្យអម្បាលម៉ាន
ដែលខ្ញុំបានពោល	ចំពោះសន្តាន	បើល្មមរាប់អាន
	ចូរសិក្សាហោង ។
	ចប់ដោយបរិបូណ៌
	-----–—-----

                                                             ស្រង់ចាកកម្ពុជសុរិយា